Hà Văn Thùy
Để viết chuyên khảo Về một cách tiếp cận những vấn đề cổ sử
(Talawas.org ) hẳn tác giả Trương Thái Du phải bỏ ra không ít tâm lực. Bài viết
chia làm 3 tiết nhưng tựu trung có hai phần: Một phần dùng kiến thức di truyền
học chứng minh cội nguồn người Việt. Phần còn lại thì khai thác sách cổ nhằm
minh định một số vấn đề trong cổ sử. Chúng tôi xin trao đổi cùng tác giả đôi
điều.
I. VỀ VIỆC SỬ DỤNG GIẢ THUYẾT
CỦA SPENCER WELLS.
Ông Trương Thái Du viết: "Từ kết luận của Spencer Wells, tôi
tính ra: cuộc di dân đầu tiên từ Phi châu diễn ra cách nay 60.000 năm. Đoàn
người đi dọc vùng đồng bằng ven biển Nam Á , đến Đông Nam Á. Tại đây một nền
văn minh đồ đá đã được hình thành. Từ 9
đến 12 ngàn năm trước, kiến tạo địa chất ở vành đai lửa Indonesia với sóng
thần, đất sụt đã nhấn chìm trung tâm văn minh Tiền Đông Nam Á. Những cư dân còn
sót lại sau thảm họa đã chia làm hai nhánh, nhánh thứ nhất đến châu Uc, nhánh
thứ hai rẽ lên phía Bắc, rồi dừng lại khá lâu bên bờ Nam Trường Giang… Cuộc di
dân thứ hai cũng từ châu Phi cách nay 45 ngàn năm. Họ đến Trung Đông, từ Trung
Đông hai phân nhóm đã hình thành tiến vào An Độ và vùng tây bắc Trung
Hoa." Và "Phân nhánh của đoàn di dân tiến vào trung lưu Hoàng Hà bằng
hành lang Cam Túc, xây dựng nền văn minh tạm gọi là Hoa Hạ."
Cảm thấy không yên tâm với "tính toán" của tác giả,
chúng tôi đọc tài liệu ông dùng để tham khảo. Tiếc thay, đó không phải công
trình trọn vẹn mà chỉ là bài điểm sách giới thiệu giả thuyết của Spencer Wells
nhan đề Documentary Redraws Humans'
family Tree (Tư liệu truy tìm phả hệ con người) do phóng viên Hillary Mayell
viết cho tạp chí National Geographic News số ra ngày 21/3/2003. Đoạn văn bản mà
tác giả Trương Thái Du sử dụng nguyên dạng như sau:
" Wells says his evidence based on DNA in the Y-chromosome
indicates that the exodus began between 60,000 and 50,000 years ago. In his
view, the early travelers followed the southern coastline of Asia, crossed
about 250 kilometers [155 miles] of sea, and colonized Australia by
around 50,000 years ago. The Aborigines of Australia, Wells says, are the
descendants of the first wave of migration out of Africa…"
Và:
" Wells says a second wave of hominids left Africa around
45,000 years ago, reproduced rapidly, and settled in the Middle East; smaller
groups went off to India and
China."
Tạm dịch: " Wells nói, bằng chứng của ông dựa vào
DNA của nhiễm sắc thể Y(Y-chromosome) cho thấy cuộc di cư bắt đầu khoảng 60.000
đến 50.000 năm trước. Theo ý ông, những người ra đi đầu tiên đã theo bờ biển
Nam Á, vượt qua 250 km dđường biển (155 dặm) và định cư ở châu Uc vào khoảng
50.000 năm trước. Wells nói, thổ dân Uc là con cháu của làn sóng di cư đầu tiên
từ châu Phi."
Và: "Wells nói, làn sóng thứ hai của loài người rời châu Phi
45.000 năm trước, sinh sản mau lẹ và định cư tại Trung Đông; một vài nhóm nhỏ
hơn tới An Độ và Trung Quốc."
So sánh đoạn văn của ông Trương với bản tiếng Anh, chúng tôi thấy
có sự mâu thuẫn:
1.Theo S. Wells: "những người ra đi đầu tiên đã theo bờ biển
Nam Á, vượt qua 250 km đường biển (155 dặm) và chiếm châu Uc vào khoảng 50.000
năm trước." Có nghĩa là đoàn người chỉ đi theo tức là đi lướt qua bờ biển
Nam Á rồi vượt biển đến Uc. Không hề có chữ nào nói tới việc dừng lại ở Đông
Nam Á.
Wells nói người hiện đại định cư ở châu Uc 50.000 năm trước, trong
khi đó ông Trương rút lại còn từ 9 đến
12000 năm. Như vậy "tính toán" của ông Trương đã mâu thuẫn với tư
liệu ông tham khảo.
2.Bản tiếng Anh viết: làn sóng thứ hai tới định cư tại Trung Đông,
một nhóm nhỏ hơn đến An Độ và Trung Quốc.
Nhóm nhỏ ấy là ai, thuộc tộc người nào? Không thỏa mãn với khái
niệm không xác định một nhóm nhỏ, chúng tôi đã tìm hết bài viết, mong biết thêm
về cái nhóm nhỏ đó nhưng không có! Vậy họ là ai?
Trước đây có giả thuyết cho rằng cộng đồng nói tiếng Altaic sống ở
bắc Trung Quốc là quần thể từ Trung Đông sang. Nhưng thành tựu mới nhất của
công nghệ genes đã bác bỏ điều này.
Xin dẫn ý kiến của một nhà di truyền người Mỹ gốc Hán, G.s Chu
trong công trình Genetic relationship of population in China, một khảo cứu trực
tiếp về quan hệ di truyền của người Hán:
"The northern populations were under strong genetic
influences from Altaic populations from the North. But it is unclear how Altic
populations migrated to Northeast Asia. It is
possible that ancestral Altic pop. Arrived there from middle Asia, Or
alternatively they may have originated from East Asia."
Và:
"Therefore, it is likely that ancestors of Altic speaking
people originated from an East Asia population that was originally derived from
South Asia, through the current Altaic-speaking population undeniably admixed
with later arrivers from mid-Asia and Europe(1)
Tạm dịch:
"Những cộng đồng miền bắc mang đậm ảnh hưởng di truyền của
những chủng Altaic từ phía Bắc. Nhưng không rõ người Altaic đã tới Đông Bắc Á
bằng cách nào. Có thể là tổ tiên người Altaic đến từ Trung Á, hoặc cũng có thể
họ có nguồn gốc từ Đông Á."
Nhưng ở đoạn sau, ông nói cả quyết:
"Như vậy, có phần chắc là tổ tiên của người nói
tiếng Altaic bắt nguồn từ một cộng đồng
Đông Á mà cộng đồng này lại từ Nam Á đi lên, mặc dù không thể phủ nhận là về
sau cộng đồng nói tiếng Altaic này có sự hòa huyết với những người từ Trung Á
và châu Au tới."
Cái "nhóm nhỏ hơn đến Trung Quốc" ấy không phải người
Altaic. Vậy phải chăng họ là nhóm Mongoloid phương Bắc mà ông Trương cho là
người Hoa Hạ? Sự thực, nhóm này không phải từ Trung Đông sang mà cũng từ Đông Nam
Á đi lên. Trong một nghiên cứu trên 150 mẫu của 7 nhóm người châu Á, Ballinger
S.W cho rằng người châu Á có nguồn gốc từ dân Mông Cổ phương Nam.(2)
Những nghiên cứu trên cho thấy, cái nhóm nhỏ hơn tới Trung Quốc
trong phát biểu của S. Wells không dính dáng gì đến cư dân Trung Quốc ở thời
điểm chúng ta đang bàn!
Từ giả thuyết chưa được kiểm chứng của tài liệu tham khảo, ông
Trương đã "tính toán" đưa ra nhận định không phù hợp với thực tế, quả
là việc làm chủ quan khinh suất.
Trên thực tế thì sự việc thế này: phát biểu của S. Wells một phần
còn là giả thuyết đang được tranh cãi (Bài điểm sách có dẫn nhiều ý kiến tranh
luận với ông.) Thêm nữa, công trình của S.Wells mang tính đại cương (General
genetics), như nhan đề nói rõ truy tìm phả hệ loài người. Sử dụng công trình
của S. Wells để có cái nhìn khái quát về nguồn gốc người hiện đại thì được, còn
dùng nó để khảo sát một chủng người cụ thể sẽ là bất cập vì không đủ độ tin
cậy.
Với một vấn đề lớn và còn mới mẻ như nguồn gốc người Việt không
thể chỉ dùng một tài liệu tham khảo duy nhất. Đặc biệt khi giả thuyết đó quá
tổng quát, ở tầm vĩ mô, lại đang nằm trong tranh luận. Như vậy là, khi dùng giả
thuyết của S.Wells làm nền tảng cho khảo cứu của mình, ông Trương Thái Du mắc
sai lầm thuộc về phương pháp luận.
II- VỀ VIỆC KHAI THÁC THƯ TỊCH
CỔ
Trong khi chưa quan tâm đủ tới những tư liệu khoa học hiện đại thì
có vẻ như ông Trương để nhiều công sức cầy xới nguồn thư tịch cổ. Tuy ít ỏi
nhưng thư tịch cổ tàng chứa biết bao thông tin quý mà mỗi ngày hình như con
người giải mã thêm được điều gì đó. Đóng góp của ông Trương trong bài viết là
tìm đến tận nguồn khái niệm Giao Chỉ và đưa ra những kiến giải thuyết phục. Tuy
không mới nhưng ông cũng mạnh dạn nêu lại vấn đề nhân thân của Bà Trưng: ông Thi,
việc Bà bị giết… Điều này nhắc với dân chúng cùng những nhà viết sử là : Lịch
sử không thể không sáng tỏ !
Nếu cứ theo cách làm cẩn trọng ấy thì hẳn với tuổi tác của mình,
ông còn thời giờ để phát hiện ra nhiều điều đáng giá. Tiếc rằng trong bài viết,
phải chăng vì nóng vội muốn đốt cháy giai đoạn, xong mọi việc ngay một lúc, ông
đưa ra không ít suy luận có phần vội vàng thiếu sở cứ.
1.Thử hỏi, dựa vào đâu ông
viết: "Từ 9 đến 12 ngàn năm trước,
kiến tạo địa chất ở vành đai lửa Indonesia với sóng thần, đất sụt đã nhấn chìm
trung tâm văn minh Tiền Đông Nam Á ? ( HVT nhấn mạnh ) " Chưa thấy tài
liệu nào nói sóng thần, đất sụt nhấn chìm văn minh tiền Đông Nam Á. Không thể
có những tài liệu như thế vì làm gì có chuyện sóng thần đất sụt kéo dài hàng
nghìn năm ? Lịch sử khí tượng Trái đất chỉ ghi nhận cuộc biển tiến bắt đầu
18.000 năm và đỉnh cao là 12 đến 8000 năm trước, nhấn chìm đồng bằng Sundaland
và Nanhailand mà S. Oppenheimer mô tả rất sinh động trong cuốn Eden in the
East.
2. Xin mạo muội lưu ý ông
rằng, khái niệm Hoa Hạ do ông đưa ra không phù hợp với từ Hoa Hạ trong quan
niệm truyền thống. Theo ý ông thì, người Hoa Hạ là tộc người từ Trung Đông sang
định cư ở Cam Túc, Thiểm Tây. Đấy là ngộ nhận kéo dài suốt thế kỷ trước và đã
bị bác bỏ. Còn trong quan niệm truyền thống, những người Hoa Hạ tạo nên thời
Đường Ngu, rồi được kế tiếp bằng nhà Hạ, mà Hạ Vũ là người Miêu Việt. Tiếp theo
là nhà Thương. Thành Thang, ông vua đầu tiên của Trung Quốc là người mang gene
châu Phi đen từ Đông Nam Á đi lên, cả đến Lão tử cũng vậy. (The Shang, for
example, China's
first dynasts are described as having "black and oily skin". The
famous Chinese sage Lao-Tze was "black in complexim". (Los Angeles Times,
September. 29. 1998) (Thang, ông vua đầu tiên của Trung Hoa được mô tả là có
nước da đen bóng. Triết gia nổi tiếng Lão tử cũng có màu da đen). Cố nhiên ta
phải hiểu rằng, những vị này không còn là nguyên chất Negritoid Đông Nam Á mà
đã qua nhiều đời hòa huyết với chủng da vàng Mongoloid phương Bắc từ Thiểm Tây,
Cam Túc xuống. Người Hoa Hạ là người lai Hoa Việt, được gọi là chủng Mongoloid
phương Nam.
3 - Ông Trương viết : " Nhà nước Văn Lang sơ khai của người
Lạc Việt được hình thành tại Động Đình Hồ ( Hồ Nam Trung Quốc ) khoảng năm Nhâm
Tuất 1199. Các vua Hùng cuối cùng trong số 18 vua Hùng đã chạy giặc Sở xuống
đồng bằng Tây Giang Quảng Tây Trung Quốc và dựng lại phiên bản nhà nước sơ khai
như Văn Lang Động Đình Hồ là Văn Lang Tây Giang… Không ít cư dân Văn Lang Động
Đình Hồ tiếp tục di chuyển xuống đồng bằng sông Hồng trước và sau thời điểm 179
TCN "
Thật khó bàn luận chuyện này bởi nhận định trên chỉ là phỏng đoán
mâu thuẫn với thực tế. Khi phát hiện di chỉ Mán Bạc ở Ninh Bình, đầu năm 2005,
tiến sĩ Marx Oxenham của Đại học Quốc gia Úc ghi nhận: "Người Việt từ
trước thời Đá mới đã có biểu hiện của giống người Úc châu ( Nam Đảo ) hay Đa
đảo Melanesian, nhưng người Việt từ thời Đồng thau đã có biểu hiện đặc trưng
của giống người Đông Nam Á. Sự hiện diện của cả hai nhóm sắc tộc này sát cánh
nhau trong khu mộ táng cho thấy đã có sự hỗn hòa giữa hai chủng ở mức độ đáng
kể, có thể là đánh dấu những nguồn gốc sớm nhất về dân cư Việt Nam hiện thời,
vốn đã từng ổn định khoảng 2000 năm TCN. " (3)
Phát hiện này không mới, nó chỉ khẳng định những nghiên cứu trước
đó cho rằng, hơn 2000 năm TCN, người Việt mới (chữ Việt với bộ Tẩu- những người
Bách Việt hòa huyết với người Hán chuyển thành nhóm loại hình Đông Nam Á ) bị
người Hán xua đuổi, đã trở về quê cũ cộng cư với người Việt gốc ( Việt bộ Mễ-
Indonesien, Melanesien ), làm chuyển hóa
hầu hết dân cư Việt Nam sang loại hình
Đông Nam Á. Trong việc di cư này không chỉ có hình thức "cuốn chiếu"
tiệm tiến theo đà truy đuổi của người Hán mà có cả hình thức nhảy vọt: người
Việt sống ở phía nam Hoàng Hà sau những trận kịch chiến với kẻ xâm lăng đã dông
thuyền ra khơi trở về nơi xuất phát cũ là miền Trung Việt ( Rào Rum, ngàn Hống
) . Chính những người này dựng lên nhà nước Văn Lang. Ký ức dân gian ghi nhớ
rằng Lạc Long quân cùng bầu đoàn tới vùng sông Lam núi Hồng dựng kinh đô đầu
tiên nói lên cuộc hải hành này. Như nhiều sách chép, cương vực Văn Lang vươn
tới Động Đình Hồ nhưng trung tâm của nó là trung du Bắc Bộ. Số lượng lớn trống
đồng tinh xảo tập trung ở đây cùng với đô thị Làng Cả chứng minh Việt Trì là
trung tâm của Nhà nước Văn Lang. Việc ông Trương Thái Du phủ nhận Nhà nước Văn
Lang đóng đô ở Việt Trì là giả thuyết không có cơ sở.
4 - Ông Trương viết: "Tôi nghĩ có một nhánh nhỏ người Tây Âu
Lạc ra đi bằng thuyền đã ghé bờ biển Trung Bộ Việt Nam. Họ trở thành hạt nhân của nền
văn minh Chàm…" Suy nghĩ đó không mới bởi từ lâu sử sách ghi nhận rằng
nhóm Việt này từ Thiên Sơn xuống, định cư từ cửa sông Thanh Giang tới cửa sông
Trường Giang (4). Đấy là hệ quả của thuyết E.Aymonier đầu thế kỷ: Người Việt từ
Tây Tạng xuống theo ngọn sông Trường Giang ! Trong khi đó những phát kiến mới
nhất về di truyền học cho thấy ngược lại : Người Chăm cũng như người Việt cổ là
người bản địa Việt Nam,
thuộc chủng Indonesien, Vedoid, là chủ nhân của Văn hóa Sa Huỳnh. Từ đây, tổ
tiên người Chăm đi xuống các đảo ngoài khơi như Mã Lai, Indonesia. Trong hành trình Bắc tiến, tổ tiên người Chăm
cùng những dòng Việt khác từ đất Việt Nam
đi lên phương Bắc. Khoảng thiên niên kỷ thứ III TCN do người Hán chèn ép đã trở
lại Việt Nam.
Trong khi người Việt trở về với dân Việt ở đồng bằng trung du Bắc Bộ thì người
Chăm trở lại quê cũ miền Trung. Cố nhiên có những nhóm đi xa hơn, tới Indonesia, Malaysia… Sự chuyển hóa di truyền
của người Chăm từ Vedoid sang nhóm loại
hình Đông Nam Á trên toàn địa bàn Đông Nam Á chứng tỏ điều này.
5 - Ông Trương còn viết: "Chiếu theo bản chất của danh xưng
"Vua Hùng" thì bà Trưng Trắc chính là vị Vua Hùng đầu tiên và cũng là
cuối cùng của vùng đồng bằng sông Hồng."
Không hiểu căn cứ vào đâu mà ông Trương Thái Du khẳng định như
vậy. Nếu luận lý theo logic thì thế này:
thời Hai Bà Trưng là thời của văn tự. Mọi chuyện xảy ra đều được ghi chép. Có
thể nảy sinh huyền thoại về sự tuẫn tiết của Bà cùng những vị tướng khác nhưng
không thể nào nảy sinh huyền thoại về các vua Hùng ở thời điểm này. Huyền thoại
Hùng vương chỉ có thể nảy sinh từ huyền sử. Đúng là thời Hùng vương mang nhiều
sắc thái huyền thoại nhưng Nhà nước Văn Lang Phong Châu là có thực, tuy người
ta đoán rằng còn là hình thức liên bộ lạc, vua chỉ mang nghĩa tượng trưng như
một tù trưởng của liên minh bộ lạc. Phát hiện rồi chứng minh thời Hùng vương
dựng nước cùng Văn hóa Đông Sơn là thành quả xuất sắc của khảo cổ và lịch sử
Việt Nam,
được bạn bè thế giới cùng nhiều trí thức người Việt ở nước ngoài thừa nhận. Ý
tưởng phủ định thời Hùng vương của ông Trương không thuyết phục vì thiếu chứng
cứ.
Suốt thời gian dài, các nhà sử học của chúng ta phải giải bài toán
hóc búa hai ẩn số : Vừa tìm nguồn gốc người Việt , vừa phải tìm lịch sử dân
tộc. Do vậy những sai sót, ngộ nhận là dễ hiểu. Nhưng may mắn, từ cuối năm 1998
khi các nhà khoa học tham gia Dự án Đa dạng di truyền người Hán (Chinese Human
Genome Diversity Project) công bố kết quả nghiên cứu, chúng ta có lời xác nhận
khả tín về nguồn gốc người Việt như sau: khoảng 70-60.000 năm trước, Homo
Sapiens từ Trung Đông vượt qua Pakistan, Ấn Độ rồi theo bờ biển Nam Á tới định
cư ở Trung bộ Việt Nam. Dừng tại đây trong khoảng 10.000 năm, hai đại chủng
Mongoloid và Australoid lai giống tạo nên hai chủng Indonesien, Melanesien cùng
những chủng hòa huyết giữa chúng (Vedoid, Negritoid), lan tỏa khắp lục địa Đông
Nam Á. Khoảng 50.000 năm trước, người từ Đông Nam Á đi tới Uc, 40.000 năm trước
tới New Guinea. Khoảng 40.000 năm trước, khi băng hà tan, khí hậu ấm trở lại,
người Đông Nam Á đi lên phía Bắc và khoảng 30.000 năm trước vượt Siberia, qua
eo Bering sang châu Mỹ. (5)
Ẩn số quan trọng nhất của bài toán được khám phá: Người Việt là
sắc tộc có mặt sớm nhất ở Đông Á, đã từ Việt Nam lên khai phá đất Trung Hoa. Khi
bị người Hán chiếm đất, một phần ở lại xây dựng nước Trung Quốc, một bộ phận
trở về nơi phát tích cũ cùng người Việt tại chỗ xây dựng nước Văn Lang.
Nếu trước đây chúng ta chỉ biết tới lịch sử 4000 năm Nam tiến ( thực
chất là cuộc hồi hương về nguồn ! ) thì bây giờ, ta biết được lịch sử 40.000
năm Bắc tiến: Tổ tiên ta là người chủ đầu tiên của đất nước Trung Hoa ! Lần
theo sợi chỉ đỏ này, chúng ta có chìa khóa giải mã những trang sách, những hiện
vật khảo cổ, những nghiên cứu xã hội học… Một thời gian và địa bàn mênh mông
cho khám phá.
III/ ĐIỀU MONG MỎI
Hình như có ai đó viết trên mạng Talawas, đại ý: "Người Việt Nam nào cũng là
nhà Việt học!" Ngẫm ra, ẩn trong bề ngoài khôi hài, ý này không phải hoàn
toàn là sự đùa bỡn. Là con dân của dân tộc có một lịch sử quá nhiều đau khổ mất
mát, bị đánh cắp, bị cướp đoạt, bị hủy hoại… đến nỗi không biết tổ tiên là ai !
Vì vậy, mỗi người Việt có suy nghĩ đều mong tìm về nguồn cội, đều muốn viết lại
cuốn sử của dân tộc. Do lẽ đó, không ít người đọc qua ít cuốn sách, ít bài báo,
"ngộ" ra điều gì tâm đắc đều muốn phô cho đồng bào mình hay. Cố nhiên
trong những người nóng rẫy nhiệt tình đó, không khỏi có người nông nổi vội
vàng, khảo ít mà biên nhiều; lý ít mà luận nhiều… khiến cho những vấn đề cổ sử
Việt Nam
ngày thêm rối rắm. Những "nhà Việt Nam
học" của chúng ta giống như thày bói xem voi trong truyện ngụ ngôn và
chúng ta thành dân Babel
càng nói nhiều càng không hiểu nhau…
Mong sao những nhà có tri thức có tâm huyết về việc này liên hệ
với nhau lập ra một diễn đàn do những người có uy tín có kinh nghiệm chủ trì để
cho những người biết chuyện biết việc phát biểu, bàn thảo không tràn lan mà dứt
dạt từng chủ đề. Khoảng hai năm một lần tổ chức hội thảo nhỏ, năm năm một lần
tổ chức gặp gỡ lớn để "chung khảo" công bố những phát kiến mới. Sau
đó tiến hành in bằng tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Hoa…. Nếu ta trì chí làm như
vậy, chắc sẽ có những thành tựu. Mong thay!
Xin đọc:
1. J.Y. Chu & đồng nghiệp:
Genetic relationship of population in China. Proc.Natl. Acad. Sci.USA
1998 số 95 tr. 11763-11768.
- Bing Su & đồng nghiệp: Y-chromosome
evidence for a northward migration of modern human into Eastern
Asia during the last Ice Age. American Jurnal of Human Genetics
1999; 65; 1718-1724.
2. S.W. Ballinger&đồng
nghiệp: Southeast Asian mitochondrial DNA Analysis reveals genetic continuity
of ancient Mongoloid migration. Genetic 1992 số 130 Tr.139-45
3/Lê Anh Vũ: Tin Oxenham hay tin BBC. Talawas
3/3/2005
4/ Nguyễn Đình Khoa. Nhân chủng
học Đông Nam
Á. NXB ĐH&THCN H.1983
5/ Xem các tài liệu 1 và nên
xem Nguyễn Văn Tuấn: Tìm về nguồn gốc dân tộc Việt Nam qua di truyền học.
(Giaodiem.com)