Một bạn trẻ đã gửi thư nhờ tôi giải đáp câu hỏi trên. Tôi không phải là nhà
lịch sử nên đã chần chừ chưa dám.
Tuy vậy vì thấy
đây là một vấn đề mà bất cứ ai quan tâm đến tình hình Trung Quốc đều
không thể bỏ qua nên tôi mạnh dạn nói ra mấy suy ngẫm của mình .Nếu có điều gì
sơ suất rất mong được thông cảm và lưọng thứ.
* *
*
Để trả lời câu hỏi này
trước hết cần làm rõ vấn đề: Trung Quốc đã quan niệm về lợi ích dân tộc lớn
nhất(ngưòi viếtmạn phép thêm hai chữ “lớn nhất” vào để làm nổi
bật trọng tâm vấn đề) và những biến thiên chủ yếu của quan niệm này
qua các thời đại lịch sử là như thế nào?
Căn cứ vào sự hiểu
biết còn rất nông cạn về đất nước đã có mấy ngàn năm lịch sử đó, người viết
thấy:
1.
Từ lúc mới dựng nước cho đến khi kết thúc chế độ phong kiến, quan niệm về
lợi ích dân tộc lớn nhất của Trung Quốc đã thể hiện rất rõ trong vấn đề không
ngừng bành trướng, xâm chiếm lãnh thổ các nước xung quanh và duy trì uy thế của
“thiên triều” đối với họ.
Mọi ngưòi đều biết khi bắt đầu dựng nước, Trung Quốc lúc đó chỉ gồm vùng
đất gồm một phần tỉnh Thiểm Tây, Hà Bắc, Sơn Tây.. tại vùng trung du sông Hoàng
Hà, có diện tích bước đầu theo người viết phỏng đoán, trải qua mấy đời Hạ,
Thương kéo dài năm bẩy trăm năm cũng chỉ được khoảng mấy trăm ngàn km2, nhưng
sau đó, qua các thời Xuân Thu, Chiến Quốc qua các cuộc lợi dụng danh nghĩa phò
“thiên tử nhà Chu” và nhiều lý do khác, “ngũ bá” và mấy nước lớn khác đã
không ngừng mở rộng lãnh thổ được “phân phong” từ trước bằng cách chinh phục,
sáp nhập hàng trăm nước nhỏ khác vào lãnh thổ của mình thành 7 nuớc lớn. Sau
khi Tần Thuỷ Hoàng diệt 6 nước, lãnh thổ Trung Quốc đã mở rộng lên nhiều
lần . Tuy vậy đến thời đó 3 tỉnh đông bắc (Liêu Ninh, Cát Lâm, Hắc Long Giang)
Trung Quốc, vùng Nội, Ngoại Mông, vùng Lan Châu, Tân Cưong, Tây Tạng, Quí Châu,
Vân Nam hiện nay vẫn chưa thuộc về Trung Quốc. Nhà Mãn Thanh chiến thắng
nhà Minh vào thống trị Trung Nguyên đã mang theo 3 tỉnh đông bắc về cho Trung
Quốc rồi trải qua sự bành trướng xâm chiếm lãnh thổ của nhiều đời vua mới lấy
được Quí châu, Vân Nam…, để đến đời Càn Long, sau khi chiếm Tân Cương, buộc Tây
Tạng thần phục thiên triều.. diện tích Trung Quốc mới rộng lớn và ổn định ở mức
9,6 triệu km2, đứng thứ ba trên thế giới như ngày nay. Thế nhưng trong thời
gian lịch sử tưong đối dài này, theo tư liệu của Trung Quốc thì:
-Vùng đông bắc Hắc
Long Giang, vùng ngoại Hưng An Lĩnh, đảo Sakhalin và vùng ven bờ biển Nga tại
đó, với tổng diện tích là 1,5 triệu km2vốn là lãnh thổ của Trung Quốc đã là
lãnh thổ thuộc Nga. Ngoài ra còn 800.000km2 lãnh hải của Trung Quốc trên vùng
biển Nhật Bản cũng rơi vào tay ngưòi Nga từ thời Sa hoàng.
-Nước Cộng hoà Mông Cổ
vốn là Ngoại Mông với diện tích 2 triệu km2 vốn thuộc Trung Quốc do Sa hoàng
xúi giục đã tách ra thành một nước độc lập.
-Vùng nam Tây Tạng
diện tích 90.000 km2, vùng cao nguyên bắc Tây Tạng diện tích 30.000 km2 đang bị
Ấn Độ chiếm giữ.
-Hơn 60 đảo tại quần
đảo Trường Sa và 800.000 km2 lãnh hải tại vùng này đang bị một số nước trong
khu vực chiếm giữ, khai thác
-Tranh chấp với Hàn
quốc và Nhật Bản khoảng 300.000km2 lãnh hải
- Quần đảo
Senkaku(Điếu Ngư) tổng diện tích khoảng 6,3km2 đang bị Nhật Bản chiếm đóng toàn
bộ.
Và một số tranh chấp
về lãnh thổ nữa với Myanmar, Bắc Triều Tiên, Butan, Ceylan…
(Nguồn Mạng Trung Hoa
võng và một số mạng chính thức của Trung Quốc khác, ngày 21/6/2007. 7/4/2009 và
11/10/2010 )
Từ những sự kiện trên
có thể thấy: bành trưóng lãnh thổ, xâm chiếm lãnh thổ và duy trì uy thế
thiên triều với các nước xung quanh là lợi ích dân tộc lớn nhất xuyên suốt
của Trung Quốc kể từ khi dựng nước đến hếtthời phong kiến Chính vì
vậy chỉ trong vòng trên dưói 2000 năm, họ đã mở rộng diện tích đất nước
lên chí ít là hơn 30 lần(đó là chưa kể số hàng triệu km2 lãnh thổ, lãnh hải
diện tích mà hiện nay họ nói là đã bị mất)
Tuy nhiên cần thấy rõ
một điều, khi chính quyền Trung Quốc mạnh hơn hay tạm thời yếu hơn các nước
xung quanh, lợi ích dân tộc bành trướng lãnh thổ này đã được thể hiện, được
giải quyết bằng những biện pháp rất khác nhau:
Khi chính quyền Trung
Quốc mạnh hơn nước xung quanh, họ không ngần ngại dùng mọi lý do(nhiều khi rất
ngang ngược như vì “vô lễ với thiên triều”) để gây hấn. Họ đã đánh vào tận
sào huyệt quân Mông Cổ để chiếm lấy cả vùng Nội, Ngoại Mông tiêu diệt một đế
quốc vốn hùng mạnh, hay “nuốt gọn” cả vùng Tân Cương với diện tích trên 1 triệu
km2 trong một thời gian không dài.
Nhưng khi chính quyền
Trung Quốc tạm thời yếu hơn thì họ lại có nhiều “kế sách” để giữ cho bằng được
phần lãnh thổ đã có, và chuẩn bị cho sự bành trướng sau này. Xin đưa vài ví dụ:
- Phong kiến Trung
Quốc(bắt đầu từ Tần, Hán..) đã nối tiếp nhau xây dựng và củng cố Vạn lý Trường
thành để ngăn chặn quân Hung Nô thời đó rất hùng mạnh vào đánh phá và xâm phạm
lãnh thổ. Sau mấy trăm năm giằng co, hoà hiếu, cống tiến…, cuối cùng họ đã diệt
được Hung Nô và chiếm được vùng thảo nguyên rộng lớn của họ.
-Cuối thời Hán, thời
lưỡng Tống… khi chính quyền trung ương suy yếu, để bảo vệ lợi ích dân tộc-giữ
toàn vẹn lãnh thổ, Trung Quốc đã không ngần ngại “cúi đầu” trước các phiên
thuộc mạnh hơn như Hung Nô, Tây Hạ, Liêu, Kim bằng cách tiến cống vàng, bạc,
châu báu và gái đẹp.(Thời Hán người đẹp Chiêu quân phải cống Hồ. ..Năm
1004 trước sự tấn công của triều Liêu nhà Tống buộc phải ký hoà ước, mỗi năm
Tống phải nộp cho Liêu 10 vạn lạng bạc, 20 vạn tấm lụa v.v.)
-Khi chưa đủ sức
bành trướng lãnh thổ họ thường dùng kế “tạm thời chung sống hoà bình” mở
rộng giao thương buôn bán, cho phép dân cư vùng biên giới kết hôn với dân nước
xung quanh…, kiên trì chờ đợi đến khi có thời cơ sẽ xâm chiếm . Khi cần họ sẵn
sàng mang cả công chúa lá ngọc cành vàng ra
đánh đổi, thực hiện mưu kế (công chúa Văn Thành đời Đường
lấy vua Tây Tạng là một ví dụ)
-Khi đụng đối tượng
lớn mạnh hơn, như từ sau cuộc chiến tranh Nha Phiến, Trung Quốc đã cam chịu “từ
bỏ một phần lợi ích lớn nhất” như cắt nhượng một phần lãnh thổ cho các cường
quốc lớn mạnh hơn ., nhưng bên trong họ không cam chịu mà vẫn “ghi tâm khắc
cốt” những vùng lãnh thổ đã mất từ thế hệ này đến đến thế hệ khác, đợi thời cơ
giành lại. Như vùng đất và lãnh hải Trung Quốc nói là bị Nga hoàng chiếm nêu
trên, hoặc vùng đất rộng lớn ở Tây Tạng bị đế quốc Anh khi xâm lược Ấn Độ vạch
đường phân giới Macmahon qui về Ấn Độ, như đảo Đài Loan một thời bị Nhật Bản
chiếm đóng v.v..( Theo thống kê của phía Trung Quốc, kể từ ngày 27/5/1841 đến
ngày 22/12/1905 chính phủ Mãn Thanh đã buộc phải ký 38 điều ước bất bình đẳng
với các cưòng quốc phương tây và Nga Nhật, cắt nhượng nhiều vùng lãnh thổ và
bồi thường nhiều triệu lạng bạc. Một ví dụ, theo hiệp uớc Nam Kinh Trung Anh
năm 1841, Trung Quốc phải nhưòng Hồng Công cho Anh(dưói hình thức cho thuê 99
năm), bồi thường 21 triệu lạng bạc(gồm tiền đền thuốc phiện bị tiêu huỷ 6 triệu
lạng bạc, nợ thưong mại 3 triệu lạng, chi phí quân sự 12 triệu lạng, thời hạn
trả xong là 4 năm), và mở cửa 5 cảng Quảng Châu, Phúc Châu, Hạ Môn, Ninh
Ba, Thượng Hải, quan chức và thương nhân Anh được tự do thông thương, qua lại
tại 5 cửa khẩu này v.v…
2 .Thời Trung Hoa Dân Quốc(1911-1949) Thời này vẫn duy trì quan niệm
truyền thống lợi ích dân tộc lớn nhất với các nước xung quanh như
trước, nhưng có mấy điểm đáng lưu ý sau:
-Dù giữa Quốc Dân đảng đang nắm chính quyền và Đảng Cộng sản đang đấu tranh một
mất một còn với nhau, nhưng để chống hoạ xâm lăng của phát xít Nhật có thể làm
mất nước, hai bên Quốc, Cộng đã “bắt tay đoàn kết chống kẻ thù chung trong cuộc
chiến tranh chống Nhật cho tới lúc toàn thắng năm 1945”
-Tuy chính quyền Quốc
Dân đảng chưa đủ mạnh để bành trướng trên biển về thực tế nhưng năm 1947 họ đã
“ngang ngược vẽ đường 9 khúc vào bản đồ Biển Đông của họ”, đây là một kiểu bành
trướng lãnh thổ trên giấy .
-Trung Hoa Dân Quốc
cam chịu áp lực của Liên Xô, không thể chống việc thành lập nước Cộng hoà Nhân
Dân Mông Cổ, nơi vốn được Trung Quốc coi là lãnh thổ cũ, là vùng ảnh hưỏng của
mình từ lâu đời. Nhưng vẫn ghi ván đề này vào sử sách đế các thế hệ nối tiếp
không quên.
Nhìn chung chính quyền
Quốc Dân đảng không giữ được thế “thiên triều” với các nước xung
quanh như thời trước vì sức mạnh Trung Quốc lúc này yếu kém.
3.
Thời Cộng Hoà Nhân Dân Trung Hoa(1949-2011)
Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa dưới thời lãnh đạo của Mao Trạch Đông và
Đặng Tiểu Bình vẫn coi bành trướng lãnh thổ là lợi ích dân tộc tối cao không
thua kém các triều đại trước, nhưng đã có bước bành trướng mới trên biển. và
qua từng giai đoạn phát triển cụ thể của đất nước, họ đã dùng những biện pháp
khôn ngoan, tàn bạo để từng bước đưa “uy thế thiên triều” với các nước xung
quanh trước đây lên thành “vai trò cưòng quốc khu vực, rồi một cực, rồi siêu
cưòng của thế giới.
- Một ví dụ: thời mới
thành lập nước dù phải “nhất biên đảo” về Liên Xô, nhưng năm 1950 sau khi sang
Liên Xô ký “hiệp định đồng minh tương trợ hữu hảo” trên đường đi xe lửa trở về
nước mỗi khi qua một ga lớn, Mao Trạch Đông đều được mời xuống tham quan, nghỉ
ngơi. Nhưng khi tới Ulan Udểutái với thưòng lệ, ông nhất định không chịu
xuống và yêu cầu xe lửa chạy ngay dù phía Liên Xô đã bố trí đón tiếp. Hỏi Trần
Bá Đạt, tuỳ tùng có biết đây là nơi nào không, khi Trần Bá Đạt ngơ ngác tỏ ra
không biết, ông đã tức giận nói: hãy nhớ lấy: “nơi đây trong lịch sử có
tên gọi là Ô Kim Khắc, đó là nơi Tô Vũ của chúng ta đã từng chăn cừu, là lãnh
thổ của chúng ta.”
Để trở thành nước
lớn có ảnh hưỏng trong khu vực, Trung Quốc đã không ngần ngại giúp Bắc Triều
Tiên láng giềng “chống Mỹ viện Triều”. Với cái giá “ thương vong gần 1 triệu
người” trong đó có cả con trai Mao Trạch Đông, Trung Quốc đã thu được điều mong
muốn, chỉ sau 4 năm thành lập nước đã có được vai trò nước lớn khu
vực(tham gia hội nghị Geneve về Triều Tiên và Đông Dương năm 1954) và bảo vệ
được nước chịu ảnh hưỏng của mình.
- Để vươn lên thành
một cực, thành một nước lớn trong thế giới hai cực sau Yalta, Trung Quốc dù còn
là nước đang phát triển, chưa giầu có nhưng đã giương ngọn cờ chống hai nước
lớn, viện trợ rất nhiều cho Việt Nam chống Mỹ cũng như viện trợ cho một
số nước chậm phát triển khác. Để thực hiện lợi ích dân tộc này, hầu như
Trung Quốc không tính tới hiệu quả kinh tế. Từ cuối thế kỷ 20, đầu
thế kỷ 21, nhà cầm quyền Bắc Kinh rất biết “lúc tiến lúc lùi”, biết “giấu
mình chờ thời”..;, chứ không phải lúc nào cũng “đối đầu” trong xử lý
quan hệ với Mỹ. Nhưng gần đây đã có một số tín hiệu cho thấy Trung Quốc sau khi
trở thành cưòng quốc thứ hai trên thế giói về kinh tế đang có tham vọng vượt Mỹ
vào những năm 20 của thế kỷ này!
-Để xác định vị thế
nước lớn, Trung Quốc sẵn sàng gây chiến tranh với 3 nước láng giềng, trong đó
có Liên Xô đồng minh cũ, Ấn Độ vốn một thời là láng giềng hữu hảo và nhất là
cuộc chiến tranh biên giói tháng 2 năm 1979 với Việt Nam nước đồng minh thân
cận là một ví dụ điển hình(tất nhiên việc Trung Quốc gây chiến với 2 nuớc trên
và xâm lược Việt Nam còn có một số nguyên nhân khác). Trung Quốc hiện đại
đặt uy thế nước lớn-lợi ích dân tộc vào vị thế rất cao trong xử lý quan hệ
quốc tế.
-Trung Quốc cũng
là nước 3 lần chủ động gây ra xung đột vũ trang trên biển để chiếm toàn bộ
Hoàng Sa của và 7 đảo bãi trên quần đảo Trưòng Sa của Việt Nam. CHND Trung
Hoa đã “thừa kế” đưòng chín khúc trên giấy trên Biển Đông của chính quyền Quốc
Dân đảng trước đây và ý đồ biến nó thành sự thực, chí ít cũng để thêm con
bài mặc cả với các nước xung quanh. Trung Quốc muốn bá chiếm Biển Đông và là
nguồn gốc duy nhất có thể gây ra xung đột vũ trang lớn ở Biển Đông.
-Trong xử lý vấn đề
biên giới( có tranh chấp lãnh thổ) với các nước mạnh hơn(Nga) Trung Quốc một
tấc đất cũng không nhường, với các nước yếu hơn(Việt Nam), Trung Quốc một
ly đất cũng muốn chiếm.
-Tuy vậy khi thấy chưa
thu hồi vùng đất đã mất có lợi cho minh lớn hơn là thu hồi ngay, Ban lãnh đạo
Bắc Kinh đã “sáng suốt” không đụng tới(như đã không thu hồi Hồng Công, Ma cao
ngay năm 1949, và cả đến tận bây giờ), hoặc khi thấy chưa chắc đã thu hồi được
hoặc có thể thu hồi được nhưng “lợi bất cập hại”, thì Ban lãnh đạo Bắc
Kinh sẽ cố “nặn” ra cách làm, vẫn bảo lưu được “chủ quyền, uy thế nước lớn” mà
không “mất mặt”. Chỉ cần nghe họ cao giọng tự ca ngợi “sáng kiến vĩ đại” về
việc đưa ra cái chủ trương được gọi là “một nước, hai chế độ” trong xử lý quan
hệ với Đài Loan mấy chục năm qua và chưa biết bao giờ mới giải
quyết xong “cục xưong khó nuốt” này, là đủ thấy hết “ sĩ diện nước lớn” của họ
“cao” tới mức độ nào.
Hà nội một ngày cuối tháng 11 năm 2011